ذِن (zen:禪)

سوسای اویاما درحال تمرین ذن(جالب آنکه حالت دست ها علامت کانکو هست

ذن مکتبی در مذهب بودایی (بودیسم )است که بر روشنگری به وسیله دقیق ترین روش های ممکن تأکید میکند .از لحاظ تاریخی می توان به ذن به عنوان سرانجام و نقطه کمال  در فرهنگ هندی و چینی نگریست . زادگاه  ذن بیشتر چینی است تا هندی …
این مکتب ۱۲ قرن در فرهنگ چین ریشه دوانده و در فرهنگ ژاپنی نیز آفریننده ترین و بهترین نقش ها را ایفا کرده است.
کلمه ذن در اصل  ژاپنی است که از یک کلمه چینی بنام چان برگرفته شده است که معادل مِدیتِیشن (meditation) در لاتین و به معنای فنون و روش تسلط بر ذهن است و بعنوان مراقبه نیز شناخته شده است.
 ذاذن (zazen) به معنای تمرین ذن و بیشتر در حالت نشسته هست  که به ذن بودیسم اختصاص دارد. پس ذن بودیسم میتواند مدیتیشن بودایی نامیده شود.

ورود ذن به ژاپن  

ورود ذن  به ژاپن مصادف با دیکتاتوری نظامی  یورتیومو و پیروان سامورایی اش بود که اینان قدرت و حکومت را از دست اشراف رو به زوال گرفته بودند .ذن   تاثیر زیادی بر توسعه هنرهای رزمی در ژاپن داشته است. 
اساسا، ذن و هنرهای رزمی همان روح، همان جوهر را دارند.ذن از قرن ها قبل در ژاپن عمیقا تحت تأثیر توسعه هنرهای رزمی مانند کندو( کن جوتسو)، کیودو(کیوجوتسو)، جودو (جوجوتسو)، کاراته و آیکیدو بود.
در ژاپن باستان ،ذن تاثیر زیادی بر جنگجویان سامورایی داشت و آن را به عنوان دین رسمی خود پذیرفته بودند.

سامورایی در زمینه هنرهای رزمی مانند کن جوتسو، کیوجوتسو و جوجوتسو از طریق تمرین  ذن به کمال رسید.
تمرین ذن برای زندگی سامورایی ایده آل بود زیرا باعث آرامش ، هوشیاری و آسودگی  در برابر مرگ میشد .حتی شمشیرزن  بزرگ میاموتو موساشی و بعضی از ۴۷ رومین (سامورایی بدون ارباب ) دیگر نیز در ذن مهارت داشتند .بنابراین ذاذن دین سامورایی نامیده شد .
بودیسم (آیین بودایی ) به سامورایی ها آموخت درک عمیقی از مرگ داشته باشند و بر اهمیت دوری از اموال مادی تاکید داشت . بنابراین، مفاهیم ذن تبدیل به قلب و روح  بوشیدو (راه و رسم سامورایی ) شد.

درک درستی از هنرهای رزمی

بسیاری از مردم غرب هنر های رزمی را به عنوان یک ورزش و  بدون روح ذن  بنیاد کرده اند.اگر بدون ذن بنیاد شود ، به سختی میتواند فلسفه عمل هنرهای رزمی را درک کند. بدون ذن، تمرین هنرهای رزمی عملی بی معنی است و به سادگی یک ورزش مانند هاکی یا بیس بال می شود.البته ،در ورزش هیچ اشتباهی نیست ، فقط آنان ورزش هایی هستند که بصورت یک سرگرمی عمل میکنند . با این حال، سنت بودو (Budo) یا هنرهای رزمی ژاپن، دارای ابعاد بالاتری است و مطمئنا بیش از یک بازی است. بودو راهی برای پیدا کردن صلح و تسلط بر خود است. 
این یک تعلیم است که شما را قادر می سازد به درستی ماهیت ذهن و نفس خود را بفهمید  و به رشد معنوی به عنوان جوهر انسان بپردازد.

فواید ذن (مِدیتِیشن)

در رابطه با ذن فواید بیشماری وجود دارد. ذن یک روش کامل برای کسب خرد و پرورش دهنده یک ذهن روشن و آرام است. ذن آرامش را در ذهن بوجود می آورد به این معنا که هر شخصی میتواند با افراد دیگری که در اطراف او هستند، هماهنگ شود. ذن به شخص برای ایجاد روابط بهتر کمک میکند و حس عزت نفس و اعتماد به خود را در شخص افزایش میدهد. ذن یک رفتار مثبت اندیشی و بدست آوردن قدرت درونی را آهسته آهسته القا میکند، که برای مقابله با مسائل زندگی بسیار لازم است. جدای از این فواید، ذن با سلامتی هم در ارتباط است که استرس و افسردگی مزمن را از بین میبرد.

 تمرین ذن (ذاذن) – مِدیتِیشن

مهم نیست که ذن را در مذهی بودا ، هنرهای رزمی ، یوگا یا … تمرین میکنید مهم هدف ذن هست که با رها کردن وابستگی های روحی و فکری وذهنی  به تمرکز می پردازید . این تمرکز بر پایه   کنترل وتنظیم تنفس، و همراه با تفکر عمیق در قسمت تاندِن و… می باشد.تمرین ذن در بازه ای تقریبا ۴۰ دقیقه ای انجام میشود . برای تمرین ذن باید بنشینیم و هنگامی که به تمرین ذن مینشینیم نوع نشستن بسیار مهم است. حالت های نشستن متفاوتی در ذاذن استفاده میشوند. پیش از شروع ذن، کفشها و جوراب و هر لباسی که مانع راحتی شما میشود را دربیاورید. باید در جایی یا یک اتاق که هوا در آن جریان دارد را انتخاب کنید. هنگامیکه برای شروع ذن آماده شدید، باید بنشینید. به خاطر داشته باشید که باید در یک وضعیت درست بنشینید.همچنین در تمرین ذن، از یک تشکچه به‌نام ذانیکو (Zaniku) و یک بالشتِ گرد و مدور به‌نام ذافو (Zafu) استفاده می‌شود.

حالت های نشستن در ذن (مدیتیشن ) :

-وضعیت برمه (Burmese): ساده ترین پوزیشن است و وضعیت چهارزانو می باشد .در تمرینات این وضعیت بیشتر به کار برده میشود. هر دو پا را به شکل ضربدر روی هم قرار دهید برای راحتی بهتر میتوانید زانوها با زمین اتصال دهید ، برای اینکه زانو ها در اتصال زمین باشند پانشنه های پا روی زمین و تقریبا در یک راستا باشد.
– وضعیت لوتوس نصفه(Hankafuza): در این حالت پای چپ روی ران پای راست قرار دارد و باید پای راستتان زیر ران پای چپتان جمع شده باشد.
-وضعیت لوتوس کامل یا نیلوفر کامل ( Kekkafuza): این حالت ثبات بیشتری را برای بدن فراهم میکند. در این وضعیت قسمت کف هر پا را روی ران مخالف قرار میگیرد. در چند روز اول این تمرین، پاها درد میگیرند، اما بعد از چند روز که عادت کردید انجام آن برای شما آسان میشود. اما افرادی که درد مزمن در زانو دارند نباید این تمرین را انجام دهند.
– وضعیت دوزانو (سِیزا  eiza): در حالی که باسنتان زیر قوزک های پایتان قرار دارد،زانو بزنید.
-مدل زافو یا بالشت (Zafu):از یک بالشت زیر باسن برای نشستن در حالتی به شکل سیزا بین دو پا استفاده می شود.
– وضعیت صندلی: شما باید این تمرین را با صندلی انجام دهید، اما فراموش نکنید که باید پشت خود را صاف نگه دارید.
– پوزیشن ایستاده: این حالت مفید است و برای افرادی که نمیتوانند به مدت طولانی بنشینند،تمرین داده میشود.در حالی که پاهایتان به اندازه ی عرض شانه باز است،بایستید.پاشنه هایتان باید کمی نزدیک تر از انگشتان شست پایتان بهم باشند.دست هایتان را روی شکمتان بگذارید در حالی که دست راستتان روی دست چپتان قرار دارد.زانوهایتان را قفل نکنید.

مودرا (Mudra)

پس از اینکه در وضعیت تمرین قرار گرفتید باید دستان خود را به اشکال مودرا در بیاورید.

نمونه ای از اشکال معروف مودارا

مودراها ژست های دستی با اشکال مختلف هستند که با نام های مختلف در ورزش ها وسبک های مختلف بخصوص سبک های یوگا شناخته میشوند وبا توجه به فلسفه شان  اهدافی را دارند که انرژی کیهانی را به قسمت های مختلف می رسانند. همه آنها دروازه ورود و خروج انرژی هستند (چاکاراها). تصور می شود هر نوع از طریق پاکسازی مراکز ذهنی و کانال های انرژی تاثیر خاصی روی بدن و ذهن داشته باشد. اما مهم ترین چیز در انتخاب آنها ، اثرات آنها با توجه به تجربه شماست.

برای اینکار باید  دست خود را در مقابل مودرای کیهانی (cosmic mudra) یا حلقه کیهانی( منبع انرژی که خدا نامیده میشود )  خم کنید یعنی سمت آسمان تا اتصال برقرار شود .
در این حالت یک دست روی دست دیگر قرار میگیرد و انگشتان شصت به هم متصل اند.اتصال دستان باید راحت و بدون فشار باشد . مانند حالت موسوکو (شکل شماره ۵) که  درمدیتیشن قبل و بعد  از تمرین کاراته  نیز معمول است و با نام مدیتیشن موسوکونیز شناخته میشود . در آن  پشت انگشتان دست راست روی انگشتان دست چپ قرار میگیرند و نوک شست دست ها بصورت حلقه ای به هم متصل می شوند(متداول ترین حالت). 
چشمها را ببندید و سعی کنید تمرکز کنید. البته چشمها میتوانند باز ،نیمه بازهم باشند. شما فقط باید به تنفستان فکر کنید، روی دم و بازدم تمرکز کنید و تمرکز خود را  در قسمت شکمی (تاندِن) برای عمیق و آرام کردن تنفس شدت دهید . اگر در این میان حواستان پرت شد، مهم نیست  فوراً  ذهنتان را متمرکز کنید. اگر تازه شروع کرده اید تمرکز روی دم و باز دم را تا پایان وقتی که در نظر گرفتید ادامه دهید. بعد از اتمام وقت چشمها، بازوها و پاهای خود را باز کنید.

برای جذب انرژی از طریق چاکاراها  تنها کافیست تصور کنید که انرژی جذب بدنتان می شود این تصور جذب انرژی میتوان از محیط اطراف باشد یا با توجه به فلسفه هر یک از مودراهای خاص انجام می پذیرد . تصور جذب  انرژی از طریق نفس کشیدن  نیز انجام میشود .در مدیتیشن باید از محل ذخیره انرژی (تاندِن) در بدنتان آکاه باشید.

آموزش برای تازه کار ها

روند کلی برای کسانی که میخواهند تازه شروع کنند :

۱-یک زافو یا بالشت کوچک تهیه کنید.(بسته به وضعیت نشستنتان )
۲-نوع نشستن را انتخاب کنید .(راحت ترین و معمول ترین وضعیت برمه ای)
۳-حالت دست ها را انتخاب کنید .(مودرای کیهانی)
۴-با خالی کردن ذهنتان شروع کنید و به چیزی جز نفس هایتان فکر نکنید و این تمرکز را در قسمت شکمی شدت دهید.
۵- هر دم و هر بازدم تان را بشمارید تا به شماره ی ۱۰ برسید.
۶- دوباره از ۱ شروع کنید.( اگر ذهنتان منحرف میشود،که خواهد شد،فکر ها را از ذهنتان بیرون کنید و دوباره شمردن را از ۱ شروع کنید)
۷- اینکار را حدودا ۱۵ دقیقه ادامه دهید.( زمانی که قادر شدید بدون انحراف ذهنتان،پشت سر هم تا ۱۰ بشمارید،زمان آن رسیده که یک دم و بازدم را در عوض جدا شمردن،با هم بشمارید.در آخر قادر خواهید بود تا فقط روی تنفس تمرکز کنید و شمردن را کنار بگذارید.برای این که این اتفاق بیافتد،باید ذاذن را روزانه تمرین کنید.)
۸- چشمهایتان را باز کنید و دستها و پاهایتان را گرم کنید تا فشار خونتان را افزایش دهید و به حالت طبیعی باز گردانید.
۹-در هفته ی اول ۱۵ دقیقه مدیتیشن ذن انجام دهید و هر هفته ۵ دقیقه به آن اضافه کنید تا به ۴۵ دقیقه تا یکساعت برسید،اگر میتوانید.( اگر ذاذن را مرتب و به تدریج انجام دهید،تمرین ذن بسیار آرام کننده خواهند بود و آرامش فوق العاده ای را تجربه خواهید کرد.سعی نکنید که به طور خاصی تنفس کنید.به حالت طبیعی تنفس کنید.)
۱۰- آرامش را کشف کنید.( ذاذن بیشتراز در سکوت نشستن است و میتواند به آشکار شدن از هوشیاری پنهان در ذهنمان منجر شود.این قدم نهایی با کشف آرامشی که حین ذن ساخته یا کشف کرده ایم،بدست می آید.در زمان ذن و بعد از آن،برای کشف خودتان زمان بگذارید.از تمام حواس تان استفاده کنید.در طی روز یا زمانی که برای ذن نشسته اید و تفکر میکنید، دست یافته هایتان را بررسی کنید.)

یک چرخه ی تنفس (دم و بازم ) باید بین ۱۰ تا ۱۵ ثانیه طول بکشد.

عده ای با تمرین مدیتیشن های مختلفی چون ذن یا تمرینات یوگایا…  ادعا دارند تاثیری بر آنها نداشته است . زیرا  مدیتیشن یا ذن  تنها تمرکز بر شمردن نفس ها نیست.بلکه این جزیی از تمرین است.در مدیتیشن باید تمرکز در قسمتی از بدن بنام تاندن را مد نظر گرفت که در مدیتیشن های مختلف اهداف مختلفی دنبال می شود  . منظور از تمرکز در ناحیه تاندِن،همان دانستن محل تاندِن است  که محل جذب ، ذخیره و آزاد سازی انرژی پیرامون ماست . دانستن نسبی از محل تاندِن  برای تمرکز کافیست زیرا  میدانیم  انرژی اطراف ما در کجا جذب ،ذخیره وآزاد میشوند .

هدف از این مبحث آشنایی با ذن ، مکتبی در بودا بود که هوشیاری و بیداری را بیان میکند .و اینکه چگونه به ژاپن رسید و ریشه در هنر های رزمی ژاپن پیدا کرد . رسیدن به آرامش برای یک جنگجو از مهمترین هاست .تمرین ذن باعث میشود روح وجسم مان هماهنگ شود وتفکرات عمیقی که در آن صورت میگیرد شخصیت ما را توسعه میدهد، انرژی ها را درک میکنیم  و بسیاری از تجربه هایی که در ذن توسط تمرین کنندگان  نقل می شود که باید از خودشان پرسید.ذن به معنای پیروی از آیین بودا یا هر دین دیگری نیست.